Што такое народная асвета?
Народная асвета – гэта шведская канцэпцыя, якая развіваецца больш за сто гадоў. Яе карані сыходзяць у масавыя грамадскія рухі – працоўны, цвярозніцкі і царкоўны, якія сталі платформай для барацьбы за дэмакратыю, свабоду слова, свабоду веравызнання і жаночае выбарчае права ў перыяд забароны на сходы ў Швецыі.
Пасля другой сусветнай вайны дзяржава пачала фінансава падтрымліваць народную асвету з мэтай умацавання дэмакратыі і забеспячэння роўнага доступу ўсіх грамадзян да ведаў. Сёння асноўныя мэты народнай асветы – стымуляваць уцягнутасць грамадзян, павялічыць іх удзел у грамадскім жыцці, скараціць адукацыйныя разрывы і дэмакратычна распаўсюджваць культуру і веды.
Што такое адукацыйныя ўстановы для дарослых?
Адукацыйныя ўстановы для дарослых – гэта арганізацыі, у якіх людзі добраахвотна збіраюцца разам для сумеснага навучання. Асноўная форма працы – навучальныя гурткі і культурныя мерапрыемствы. Групы звычайна невялікія і заснаваныя на дэмакратычных прынцыпах – кожны ўдзельнік можа ўплываць на змест і фармат заняткаў.
Навучальныя гурткі адчыненыя для ўсіх і не патрабуюць папярэдняй падрыхтоўкі. Распаўсюджаныя тэмы – мовы, музыка, мастацтва, грамадскія пытанні, экалогія і ўстойлівае развіццё. Апроч гурткоў адукацыйныя ўстановы для дарослых арганізуюць лекцыі, канцэрты і іншыя культурныя мерапрыемствы.
У сучаснай высокатэхналагічнай інфармацыйнай эпосе народная асвета набыла новы сэнс і ўмовы існавання: спрыяць разуменню і структураванню хаатычнай інфармацыйнай плыні, пашыраць кругагляд, тым самым павялічваючы якасць жыцця асобнага чалавека і павялічваючы талерантнасць грамадства да незнаёмага і новага.
Пераклад артыкула «folkbildning» з энцыклапедыі Nationalencyklopedin . https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/folkbildning (крыніца ўзята 6 ліпеня 2025 г.), NE Nationalencyklopedin AB
Якія адукацыйныя ўстановы існуюць?
Сёння ў Швецыі існуе восем адукацыйных устаноў для дарослых, якія атрымліваюць дзяржаўную падтрымку. У іх рознае паходжанне: некаторыя звязаныя з палітычнымі рухамі, іншыя – з рэлігійнымі, а некаторыя цалкам незалежныя.
Скруў актыўна супрацоўнічае з наступнымі адукацыйнымі ўстановамі:
- Studiefrämjandet: незалежная арганізацыя, якая спецыялізуецца на пытаннях экалогіі, прыроды, жывёл і культуры.
- Folkuniversitetet: звязана з універсітэтамі, імкнецца данесці акадэмічныя веды да шырокай аўдыторыі.
Іншыя адукацыйныя ўстановы:
- ABF: заснаванне працоўнага руху, акцэнт на дэмакратыі, роўнасці і культуры.
- Medborgarskolan: звязана з кансерватыўным рухам, развівае індывідуальныя інтарэсы.
- Studieförbundet Vuxenskolan: створана Цэнтрысцкай партыяй, Лібераламі і Асацыяцыяй фермераў; прасоўвае дэмакратыю і ўстойлівае развіццё.
- Sensus studieförbund: заснавана на хрысціянскіх каштоўнасцях, надае ўвагу адносінам, правам і ўстойліваму развіццю.
- Studieförbundet Bilda: супрацоўнічае з хрысціянскімі цэрквамі і канфесіямі ў сферах царквы, грамадства і культуры.
- NBV (Nykterhetsrörelsens Bildningsverksamhet): звязана з рухам цвярозасці, развівае дэмакратыю і грамадскія аб’яднанні.
Сучасныя выклікі і будучыня
Нядаўна народная асвета ў Швецыі перажыла сур’ёзныя змены. Пасля крытыкі недастатковага кантролю за дзяржаўнымі субсідыямі камісія па народнай асвете (2024 г.) прапанавала рэформы для павышэння празрыстасці і эфектыўнасці кантролю над дзейнасцю адукацыйных устаноў. Гэтыя змены прапануецца ўвесці з 1 студзеня 2026 года.
Чаму гэта важна для вас?
Калі вы нядаўна прыехалі ў Швецыю з Расіі, Украіны, Беларусі ці іншых краін, удзел у навучальных гуртках і мерапрыемствах адукацыйных устаноў – добры спосаб вывучыць шведскую мову, завесці новыя знаёмствы і лепш зразумець шведскую культуру. Дзейнасць адукацыйных устаноў адкрытая для ўсіх, незалежна ад паходжання, і дае магчымасць актыўна ўдзельнічаць у грамадскім жыцці.
Сардэчна запрашаем у шведскую традыцыю народнай асветы – унікальную магчымасць развівацца, быць актыўнымі і ўплываць на грамадства!
