Міжнародны жаночы дзень з’явіўся ў пачатку XX стагоддзі падчас дужання за правы жанчын і паляпшэнне ўмоў працы. Першапачаткова ён меў выключна палітычны характар, але з часам, асабліва ў былым Савецкім Саюзе, стаў больш агульным святам, прысвечаным ушанаванню жанчын.
Гісторыя свята: ад рэвалюцыі да традыцыі
Міжнародны жаночы дзень бярэ пачатак у сацыялістычным руху і ўпершыню быў афіцыйна адзначаны ў 1910 годзе па ініцыятыве нямецкай сацыялісткі Клары Цэткін. У Расіі дзень набыў асаблівае значэнне пасля падзей 1917 года. 8 сакавіка (23 лютага па юліянскім календары) жанчыны Петраграда выйшлі на дэманстрацыю з патрабаваннямі хлеба і міру, што стала адным з каталізатараў Лютаўскай рэвалюцыі.
У савецкі час 8 сакавіка стала афіцыйным святам. Яго адзначалі парадамі, дзяржаўнымі мерапрыемствамі і ўручэннем узнагарод жанчынам, якія дасягнулі поспехаў у розных сферах. Акцэнт рабіўся на ролі жанчын у грамадстве – як работніц, маці, а таксама на прагрэс у пытаннях раўнапраўя.
Як адзначаюць 8 сакавіка сёньня?
Пасля распаду Савецкага Саюза Расія, Украіна і Беларусь захавалі Міжнародны жаночы дзень як афіцыйнае свята, але яго фармат змяніўся – ён стаў менш палітызаваным. Замест таго, каб быць днём барацьбы за правы жанчын, ён больш нагадвае спалучэнне Дня маці і Дня святога Валянціна.
У Расіі і Беларусі 8 сакавіка з’яўляецца афіцыйным выходным днём. Жанчыны атрымліваюць кветкі, цукеркі і невялікія падарункі ад мужоў, сыноў, калег і сяброў. Асабліва традыцыйна дарыць цюльпаны і мімозу. У офісах часта ўладкоўваюцца невялікія карпаратыўныя віншаванні, дзе мужчыны выказваюць падзяку сваім калегам-жанчынам.
Ва Украіне Міжнародны жаночы дзень таксама застаецца афіцыйным святам, але яго ўспрыманне мяняецца. Пасля 2014 года ў краіне ідзе дыскусія пра яго магчымую адмену, бо многія звязваюць яго з савецкай спадчынай. Для адных 8 сакавіка – гэта па-ранейшаму дзень, калі варта казаць аб правах жанчын і раўнапраўі, а для іншых – проста свята, на якое прынята дарыць кветкі і рабіць прыемныя жэсты ў адрас жанчын, як і ў Расіі і Беларусі.
Крытыка і змяненне традыцый
У Расіі, Украіне і Беларусі вядуцца дэбаты вакол святкавання 8 сакавіка. Фемінісцкія рухі падкрэсліваюць, што гэты дзень павінен быць прысвечаны правам жанчын, а не проста віншаванню жанчын кветкамі. Многія лічаць, што традыцыя дарыць падарункі рызыкуе звесці гэты дзень да свята, якое факусуецца на жаноцкасці, а не на праблемах і прагрэсе, з якімі сутыкаюцца жанчыны ў грамадстве. У той жа час, гэты дзень застаецца адным з самых любімых свят у Расіі, Украіне і Беларусі, дзе многім жанчынам прыемна ўвага і жэсты ўдзячнасці.
У буйных гарадах, асабліва ва Ўкраіне, усё часцей праходзяць маршы і акцыі, накіраваныя на аднаўленне 8 сакавіка як дня барацьбы за правы жанчын.
Міжнародны жаночы дзень у Швецыі – акцэнт на барацьбу за раўнапраўе
У Швецыі Міжнародны жаночы дзень цесна звязаны з фемінісцкім і левым палітычным рухам. Ён адзначаецца ў першую чаргу дэманстрацыямі, лекцыямі і дыскусіямі, прысвечанымі такім пытанням, як гендэрная роўнасць, умовы працы жанчын, разрыў у аплаце працы і патрыярхальныя структуры грамадства.
8 сакавіка таксама выкарыстоўваецца школамі, універсітэтамі і іншымі адукацыйнымі ўстановамі для прыцягнення ўвагі да пытанняў правоў жанчын. Тэматыка можа ўключаць як глабальныя праблемы, такія як беднасць сярод жанчын і гендэрны гвалт, так і нацыянальныя пытанні, звязаныя з правамі жанчын у Швецыі.
«Не віншуйце – гэта дзень барацьбы»
У шведскіх сацсетках распаўсюджаны лозунг: «Не кажыце „са святам“, гэта дзень барацьбы». Гэта адлюстроўвае стаўленне да 8 сакавіка як да дня актывізму і павышэння дасведчанасці аб правах жанчын, а не да свята ў традыцыйным сэнсе.
Шведскі погляд на Міжнародны жаночы дзень выдзяляецца сваім акцэнтам на фемінізм і роўнасць. Аднак Швецыя – не адзіная краіна, дзе 8 сакавіка выкарыстоўваецца як платформа для барацьбы за жаночыя правы. У шэрагу іншых краін гэты дзень таксама разглядаецца як магчымасць прыцягнуць увагу да праблем жанчын, у той час як у іншых краінах ён застаецца ўрачыстым днём, напоўненым віншаваннямі і падарункамі.
Дзень з рознымі значэннямі і традыцыямі
Міжнародны жаночы дзень адзначаецца па-рознаму ў Швецыі, Расіі, Украіне і Беларусі. У Швецыі гэта ў першую чаргу дзень барацьбы за правы жанчын і раўнапраўе, у той час як у Расіі, Украіне і Беларусі гэта хутчэй свята, на якім прынята віншаваць жанчын, дарыць ім кветкі і падарункі – традыцыя, якая сыходзіць каранямі ў савецкую эпоху.
